क्षय

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit क्षय (kṣayá). Doublet of खै (khai).

Noun

क्षय • (kṣay) m (Urdu spelling کشی) (literary)

Declension

Declension of क्षय (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	क्षय kṣay	क्षय kṣay
oblique	क्षय kṣay	क्षयों kṣayõ
vocative	क्षय kṣay	क्षयो kṣayo

Sanskrit

Alternative scripts

ক্ষয় (Assamese script)
ᬓ᭄ᬱᬬ (Balinese script)
ক্ষয় (Bengali script)
𑰎𑰿𑰬𑰧 (Bhaiksuki script)
𑀓𑁆𑀱𑀬 (Brahmi script)
က္ၑယ (Burmese script)
ક્ષય (Gujarati script)
ਕ੍ਸ਼ਯ (Gurmukhi script)
𑌕𑍍𑌷𑌯 (Grantha script)
ꦏ꧀ꦰꦪ (Javanese script)
𑂍𑂹𑂭𑂨 (Kaithi script)
ಕ್ಷಯ (Kannada script)
ក្ឞយ (Khmer script)
ກ຺ຩຍ (Lao script)
ക്ഷയ (Malayalam script)
ᡬᢢᠠᠶᠠ (Manchu script)
𑘎𑘿𑘬𑘧 (Modi script)
ᢉᢔᠠᠶ᠋ᠠ᠋ (Mongolian script)
𑦮𑧠𑧌𑧇 (Nandinagari script)
𑐎𑑂𑐲𑐫 (Newa script)
କ୍ଷଯ (Odia script)
ꢒ꣄ꢰꢫ (Saurashtra script)
𑆑𑇀𑆰𑆪 (Sharada script)
𑖎𑖿𑖬𑖧 (Siddham script)
ක්‍ෂය (Sinhalese script)
𑩜 𑪙𑪀𑩻 (Soyombo script)
𑚊𑚶𑚣 (Takri script)
க்ஷய (Tamil script)
క్షయ (Telugu script)
กฺษย (Thai script)
ཀྵ་ཡ (Tibetan script)
𑒏𑓂𑒭𑒨 (Tirhuta script)
𑨋𑩇𑨯𑨪 (Zanabazar Square script)

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /kʂɐ.jɐ́/
(Classical) IPA^(key): /ˈkʂɐ.jɐ/

Etymology 1

Formed on the root क्षि (kṣi, “to rule”).

Noun

क्षय • (kṣáya) stem, m

dominion

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय (kṣáya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षयः kṣáyaḥ	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣáyāḥ / kṣáyāsaḥ¹
Vocative	क्षय kṣáya	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣáyāḥ / kṣáyāsaḥ¹
Accusative	क्षयम् kṣáyam	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयान् kṣáyān
Instrumental	क्षयेण kṣáyeṇa	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयैः / क्षयेभिः¹ kṣáyaiḥ / kṣáyebhiḥ¹
Dative	क्षयाय kṣáyāya	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयेभ्यः kṣáyebhyaḥ
Ablative	क्षयात् kṣáyāt	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयेभ्यः kṣáyebhyaḥ
Genitive	क्षयस्य kṣáyasya	क्षययोः kṣáyayoḥ	क्षयाणाम् kṣáyāṇām
Locative	क्षये kṣáye	क्षययोः kṣáyayoḥ	क्षयेषु kṣáyeṣu
Notes	¹Vedic

Etymology 2

Formed on the root क्षि (kṣi, “to dwell”).

Noun

क्षय • (kṣáya) stem, m

place of abode, seat, house

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय (kṣáya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षयः kṣáyaḥ	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣáyāḥ / kṣáyāsaḥ¹
Vocative	क्षय kṣáya	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣáyāḥ / kṣáyāsaḥ¹
Accusative	क्षयम् kṣáyam	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयान् kṣáyān
Instrumental	क्षयेण kṣáyeṇa	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयैः / क्षयेभिः¹ kṣáyaiḥ / kṣáyebhiḥ¹
Dative	क्षयाय kṣáyāya	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयेभ्यः kṣáyebhyaḥ
Ablative	क्षयात् kṣáyāt	क्षयाभ्याम् kṣáyābhyām	क्षयेभ्यः kṣáyebhyaḥ
Genitive	क्षयस्य kṣáyasya	क्षययोः kṣáyayoḥ	क्षयाणाम् kṣáyāṇām
Locative	क्षये kṣáye	क्षययोः kṣáyayoḥ	क्षयेषु kṣáyeṣu
Notes	¹Vedic

Adjective

क्षय • (kṣaya) stem

dwelling, residing

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय (kṣaya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षयः kṣayaḥ	क्षयौ / क्षया¹ kṣayau / kṣayā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣayāḥ / kṣayāsaḥ¹
Vocative	क्षय kṣaya	क्षयौ / क्षया¹ kṣayau / kṣayā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣayāḥ / kṣayāsaḥ¹
Accusative	क्षयम् kṣayam	क्षयौ / क्षया¹ kṣayau / kṣayā¹	क्षयान् kṣayān
Instrumental	क्षयेण kṣayeṇa	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयैः / क्षयेभिः¹ kṣayaiḥ / kṣayebhiḥ¹
Dative	क्षयाय kṣayāya	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयेभ्यः kṣayebhyaḥ
Ablative	क्षयात् kṣayāt	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयेभ्यः kṣayebhyaḥ
Genitive	क्षयस्य kṣayasya	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयाणाम् kṣayāṇām
Locative	क्षये kṣaye	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयेषु kṣayeṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of क्षया (kṣayā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षया kṣayā	क्षये kṣaye	क्षयाः kṣayāḥ
Vocative	क्षये kṣaye	क्षये kṣaye	क्षयाः kṣayāḥ
Accusative	क्षयाम् kṣayām	क्षये kṣaye	क्षयाः kṣayāḥ
Instrumental	क्षयया / क्षया¹ kṣayayā / kṣayā¹	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयाभिः kṣayābhiḥ
Dative	क्षयायै kṣayāyai	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयाभ्यः kṣayābhyaḥ
Ablative	क्षयायाः / क्षयायै² kṣayāyāḥ / kṣayāyai²	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयाभ्यः kṣayābhyaḥ
Genitive	क्षयायाः / क्षयायै² kṣayāyāḥ / kṣayāyai²	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयाणाम् kṣayāṇām
Locative	क्षयायाम् kṣayāyām	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयासु kṣayāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of क्षय (kṣaya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षयम् kṣayam	क्षये kṣaye	क्षयाणि / क्षया¹ kṣayāṇi / kṣayā¹
Vocative	क्षय kṣaya	क्षये kṣaye	क्षयाणि / क्षया¹ kṣayāṇi / kṣayā¹
Accusative	क्षयम् kṣayam	क्षये kṣaye	क्षयाणि / क्षया¹ kṣayāṇi / kṣayā¹
Instrumental	क्षयेण kṣayeṇa	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयैः / क्षयेभिः¹ kṣayaiḥ / kṣayebhiḥ¹
Dative	क्षयाय kṣayāya	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयेभ्यः kṣayebhyaḥ
Ablative	क्षयात् kṣayāt	क्षयाभ्याम् kṣayābhyām	क्षयेभ्यः kṣayebhyaḥ
Genitive	क्षयस्य kṣayasya	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयाणाम् kṣayāṇām
Locative	क्षये kṣaye	क्षययोः kṣayayoḥ	क्षयेषु kṣayeṣu
Notes	¹Vedic

Etymology 3

From Proto-Indo-Aryan *gẓʰayás, from Proto-Indo-Iranian *gžʰayás, from Proto-Indo-European *dʰgʷʰey- (“to perish, decline”). Cognate with Ancient Greek φθῐ́σῐς (phthísis, “decline, atrophy”), Latin situs (“decay, filth; neglect”) Old English dwīnan (whence English dwindle).

Noun

क्षय • (kṣayá) stem, m

decay, corrosion
Synonyms: भ्रंश (bhraṃśá), विलयन (vilayana)
ruin, destruction
Synonyms: नाश (nāśá), प्रलय (pralaya)
diminution, decline, wasting away
fall (as of prices, opposed to वृद्धि)
removal
end, termination
consumption, phthisis pulmonalis
(general) sickness
the destruction of the universe
(algebra) a negative quantity; minus

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय (kṣayá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षयः kṣayáḥ	क्षयौ / क्षया¹ kṣayaú / kṣayā́¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣayā́ḥ / kṣayā́saḥ¹
Vocative	क्षय kṣáya	क्षयौ / क्षया¹ kṣáyau / kṣáyā¹	क्षयाः / क्षयासः¹ kṣáyāḥ / kṣáyāsaḥ¹
Accusative	क्षयम् kṣayám	क्षयौ / क्षया¹ kṣayaú / kṣayā́¹	क्षयान् kṣayā́n
Instrumental	क्षयेण kṣayéṇa	क्षयाभ्याम् kṣayā́bhyām	क्षयैः / क्षयेभिः¹ kṣayaíḥ / kṣayébhiḥ¹
Dative	क्षयाय kṣayā́ya	क्षयाभ्याम् kṣayā́bhyām	क्षयेभ्यः kṣayébhyaḥ
Ablative	क्षयात् kṣayā́t	क्षयाभ्याम् kṣayā́bhyām	क्षयेभ्यः kṣayébhyaḥ
Genitive	क्षयस्य kṣayásya	क्षययोः kṣayáyoḥ	क्षयाणाम् kṣayā́ṇām
Locative	क्षये kṣayé	क्षययोः kṣayáyoḥ	क्षयेषु kṣayéṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

क्षयरोग (kṣayaroga, “tuberculosis”)

Descendants

→ Old Marathi: क्षय (kṣaya)
- → Marathi: क्षय (kṣay)
Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਖੈ (khai)
Pali: khaya (“decay, ruin”)
- → Thai: ขยะ (kà-yà, “rubbish”)
Prakrit khaya
- → Tamil: கயம் (kayam)
Assamese: ক্ষয় (khoy) / খয় (khoy)
Bengali: ক্ষয় (khoẏ)
Konkani: क्षय (kṣay)
Nepali: क्षय (kṣaya)
Odia: କ୍ଷୟ (kṣôyô)
Rajasthani: खे
Sindhi: کَيِٴ
Hindi: खै (khai)
→ Telugu: క్షయ (kṣaya)
→ Kannada: ಕ್ಷಯ (kṣaya)

References

Monier Williams (1899) “क्षय”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 327/1&3.
Monier Williams (1899) “क्षय”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 328/1.
Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎ (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 426-428

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.